Το κρασί κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στη καρδιά των κρητικών και είναι συνδεδεμένο σχεδόν με όλες τις εκδηλώσεις της καθημερινής τους ζωής. Είναι άγνωστο το πότε ξεκίνησε να παράγεται το ευλογημένο αυτό προϊόν στο νησί.
Την επίσημη ένταξη της Κρήτης στους «πολιτισμούς του κρασιού» σηματοδοτούν, στα μέσα της 3ης χιλιετίας, απανθρακωμένα γίγαρτα (κουκούτσια), κοτσάνια και φλούδες, που βρέθηκαν στο πρωτομινωικό οικισμό του Μύρτου, μέσα σε ένα μεγάλο κύπελλο και σε ένα πιθάρι. Στο τελευταίο μάλιστα φαίνεται ότι είχαν τοποθετηθεί για να συμβάλουν στη ζύμωση του μούστου.
Ανάλογη διασύνδεση πιστοποιείται και μέσα από τις αιγιακές επιγραφικές μαρτυρίες της 2ης χιλιετίας, στις οποίες οι αναφορές στο κρασί είναι πολύ συχνές, όπου αποδίδεται από τους Μυκηναίους με την ελληνική λέξη woinos. Εμφανίζεται όμως συχνότερα με την ιδεογραφική του μορφή στα Κρητικά ιερογλυφικά, την γραμμική Α και την γραμμική Β, σε πινακίδες και σφραγίσματα, παρά σε μινωικά πήλινα αγγεία τα οποία προφανώς το περιείχαν.
Την παραγωγή κρασιού αποδεικνύει επίσης το πέτρινο πατητήρι στο Βαθύπετρο, μια Μινωική βίλα η οποία βρίσκεται ανάμεσα στο «Κτήμα Εμμανουήλ Μιχαλάκη» και στις Αρχάνες, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1600 π.Χ. Εκτός από το πατητήρι οι αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στην επιφάνεια οινοποιητικές εγκαταστάσεις και χώρους αποθήκευσης του κρασιού, στους οποίους υπήρχαν πήλινα αγγεία που χρησιμοποιούνταν για την φύλαξη του.
Κατά την διάρκεια του Μινωικού πολιτισμού η παραγωγή κρασιού κατείχε σπουδαίο ρόλο και η Κρήτη ήταν μια από τις κυριότερες οινοπαραγωγικές περιοχές της εποχής εκείνης. Αμφορείς με γλυκόπιοτο κρασί έφταναν με τα Μινωικά καράβια σε όλο τον κόσμο της Μεσογείου, από τα νησιά του Αιγαίου, μέχρι την Αίγυπτο και Λίβανο.
Το κρητικό κρασί γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση κατά την διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων με το περίφημο κρητικό passum. Την εποχή αυτή υπήρχαν πολλά εργαστήρια κεραμικής στο νησί, των οποίων η κυριότερη απασχόληση ήταν η κατασκευή πήλινων αγγείων για την μεταφορά του κρασιού. Μέρη των αγγείων αυτών έχουν βρεθεί σε διάφορες πόλεις στις ακτές της Μεσογείου αποδεικνύοντας τις εξαγωγικές δραστηριότητες των Κρητών.
Η άποψη ότι η Κρήτη βρισκόταν σε καλή οικονομική κατάσταση, κατά την πρώτη χριστιανική περίοδο, συμπεραίνεται από τη ρήση του Άραβα κατακτητή Abu-Hafs Omar, πού την χαρακτήρισε σαν γη, στην οποία έρεε μέλι και γάλα. Η συνεχιζόμενη απασχόληση των κατοίκων με την αμπελοκαλλιέργεια και την οινοποίηση, συνεχίζεται και στην εποχή του Βυζαντίου.
Στα 1271, μόνο ένας συμβολαιογράφος, ο Pietro Scardon, στους 8 πρώτους μήνες κατέγραψε αγοραπωλησίες κρασιού της τάξεως των 6800 μιστάτων, περισσότερο δηλαδή από 68000 οκάδες. Το κρητικό κρασί δε, είχε πολύ μεγαλύτερες τιμές από τα άλλα κρασιά της Ρωμανίας σε αναλογία 1:1,6 (Br. Imhaus).
Ο αναγνώστης των περιηγητικών κειμένων που αναφέρονται στην Κρήτη, έχει μερικές φορές την εντύπωση ότι οι ταξιδιώτες που επισκέφθηκαν την Κρήτη, παράλληλα με την επιθυμία τους να γνωρίσουν το νησί, τους ανθρώπους, τα μνημεία, την χλωρίδα και την πανίδα του, είχαν τον διακαή πόθο να δοκιμάσουν στον τόπο του, το φημισμένο κρητικό κρασί και ειδικότερα την περίφημη κρητική μαλβαζία.
O Felix Faber (1483), o Jean Palerne (1585), o Villamont (1600), και άλλοι πολλοί κάνουν εκτενείς αναφορές σχετικά με την αξία των κρητικών κρασιών. Στα 1590 ο Γερμανός Sommers γράφει χαρακτηριστικά: «το νησί φημίζεται για το εμπόριο των κρασιών του και του μελιού. Το λιάτικο κρασί αγοράζεται 3 κορώνες το βαρέλι και ο μαλβουαζίας 18. Το καλύτερο μοσχάτο είναι το Ρεθυμνιώτικο. Αλλά ο καλύτερος μαλβουαζίας και το καλύτερο λιάτικο βγαίνουν από την περιοχή του Χάνδακος» (Χάνδαξ είναι το Ηράκλειο και Malvesin είναι το σημερινό Μαλεβίζι, επαρχεία του νομού Ηρακλείου).
Από τότε μέχρι σήμερα, οι Κρήτες δεν έπαψαν να φροντίζουν με την ίδια προσήλωση τ’ αμπέλια τους και το κρασί τους. Το κλίμα και η γη της Κρήτης ήταν πάντα ο ιδανικός σύμμαχος. Οι δροσεροί άνεμοι του Αιγαίου στο Βορρά, η οροσειρά του Ψηλορείτη στο Νότο, που συγκρατεί τους θερμούς ανέμους από την Αφρική, η εύφορη γη και οι εκλεκτές ποικιλίες, έδιναν πάντα στους Κρητικούς αμπελώνες την ξεχωριστή εκείνη προσωπικότητα που χαρακτηρίζει το Κρητικό κρασί.
